1. Najszybciej działają zastrzyki przeciwbólowe, następnie czopki, potem preparaty w formie musującej (np. jeden z preparatów przeciwbólowych w musującej postaci działa już po 7 minutach!), a najwolniej tabletki, które są skuteczne dopiero po 15-30 minutach.
2. Nawet wtedy, gdy producent zapewnia, że leki przeciwbólowe są bezpieczne dla żołądka, osoby z czynną chorobą wrzodową powinny ich unikać.
3. Jeżeli masz problemy z żołądkiem i nerkami, staraj się stosować takie leki przeciwbólowe, które nie drażnią błony śluzowej żołądka i nie zakłócają pracy nerek.
4. Na rynku farmaceutycznym można kupić leki przeciwbólowe o przedłużonym działaniu, dzięki którym można ograniczyć liczbę tabletek. Ma to znaczenie dla pacjenta, choć całkowita dawka leku pozostaje ta sama.
5. Przed wzięciem środka przeciwbólowego uważnie przeczytaj ulotkę i informacje o jego składzie chemicznym. W sprzedaży są bowiem leki zawierające ten sam składnik pod różnymi nazwami, dlatego też istnieje niebezpieczeństwo przedawkowania.
6. Dawka leku przeciwbólowego powinna być dobierana indywidualnie dla każdego chorego i jego bólu tak, aby zapewnić właściwy dla danego leku czas bezbolesności (zazwyczaj 3-4 godziny).
7. Zawsze staraj się dostosować dany lek do odczuwanego bólu: nie bierz ani zbyt słabego, ani zbyt silnego leku. Rodzaj i siłę leku dobieramy do natężenia bólu. Bardzo ważne jest to, aby dany ból zwalczać lekiem z odpowiedniej grupy. Tak więc zwykłego bólu głowy nie leczy się za pomocą morfiny, a w razie silnego, przewlekłego bólu nie bierze się paracetamolu.
8. Weź środek przeciwbólowy już wtedy, gdy ból jest jeszcze słaby, a z doświadczenia wiesz, że będzie silniejszy. Nie czekaj, aż się zwiększy, gdyż środki przeciwbólowe mogą się już wtedy okazać nieskuteczne.
9. Jeżeli jeszcze cierpisz z powodu długotrwałego bólu, nie czekaj, aż się nasili i weź następny środek przeciwbólowy. Dzięki temu w organizmie będzie się utrzymywał stały poziom terapeutyczny leku. Stosuj kolejne dawki środków przeciwbólowych w regularnych odstępach czasu – według zegara, a nie w razie bólu. Zaleca się, aby przy przewlekłym bólu lek miał stałe stężenie w surowicy. Takiej rady powinien udzielić ci lekarz. Jeśli w ulotce znajduje się informacja, że lek działa co 4 godziny, nie bierz go 3 razy dziennie, gdyż jego działanie będzie ustawać. Jeżeli dany środek jest skuteczny przez 6 godzin, nie podaje się go co 8. Natomiast gdy lek jest aktywny przez 12 godzin, bierzemy go 2 razy dziennie. Jeśli przez 6 godzin – 4 razy dziennie. Jeśli przez 8 godzin – 3 razy dziennie.
10. Gdy lekarz przepisze ci preparat, który – oprócz przeciwbólowego – ma również działanie przeciwobrzękowe oraz przeciwzapalne, nie przerywaj jego stosowania po uśmierzeniu bólu. W tej sytuacji bowiem lek musi wpływać na organizm w sposób długotrwały, aby nie tylko zlikwidować ból, ale i zwalczyć ognisko zapalne. Przy silnym bólu krzyża przeciwbólową i przeciwzapalną tabletkę bierze się przez kilka dni i nie odkłada po ustaniu bólu. Pozwala to na zahamowanie stanu zapalnego.
11. Gdy słabszy lek już nie działa, nie czekaj i zamień go na silniejszy.
12. Aby osiągnąć większą skuteczność, kojarzy się leki przeciwbólowe o różnych mechanizmach działania i uzupełnia terapię lekami wspomagającymi.
13. Zaleca się, aby zawsze, gdy jest to tylko możliwe, wybierać doustną drogę podawania środków przeciwbólowych, czyli sposób wygodniejszy dla pacjenta.
14. Przy przewlekłych bólach (np. nowotworowych) leczenie polega na stosowaniu coraz wyższych dawek środków przeciwbólowych określonego stopnia. Po osiągnięciu maksymalnych dawek terapeutycznych następuje zamiana na lek wyższego stopnia.
15. Podczas przewlekłych bólów weź pod uwagę to, że organizm z czasem przestaje reagować na dotychczasowe dawki leków. Jest to tzw. zjawisko tolerancji, które powoduje konieczność zwiększania dawek.
16. Większość leków przeciwbólowych ma tzw. efekt pułapowy. Po przekroczeniu pewnego poziomu leku zwiększanie jego dawki nie nasila już skuteczności. Konieczna jest wtedy jego zamiana na silniejszy lek innego rodzaju.
17. Jeżeli proste leki przeciwbólowe przestają działać, lekarz może podać pacjentowi lek z tzw. drugiej grupy słabych opioidów (o działaniu na ośrodkowy system nerwowy). Po wyczerpaniu dawek leków drugiego stopnia stosuje się silny lek opioidowy z trzeciej grupy (wyjaśnienie w ramce).
18. Leki opioidowe trzeciego stopnia (np. morfina czy fentanyl) mogą być praktycznie podawane w nieograniczonych dawkach i nie wykazują zjawiska efektu pułapowego. Inaczej mówiąc, każde zwiększenie ich dawki nasila ich działanie.
19. Pamiętaj, że nagły ból można szybko przerwać, ale przewlekły leczy się długo. Uświadomienie sobie tej prawdy może uchronić schorowanego pacjenta przed zniechęceniem podczas procesu leczenia przeciwbólowego.
20. Nie łykaj codziennie tabletek przeciwbólowych, bo możesz się od nich uzależnić. Mogą one zaburzyć naturalny proces, który ma miejsce w organizmie. W celu uśmierzenia bólu wytwarzają się bowiem specjalne substancje zwane endorfinami. Jeżeli dostarczamy z zewnątrz środków przeciwbólowych, zmniejsza się wydzielanie endorfin, nasza wrażliwość na ból się zwiększa i nie umiemy sobie radzić sami.
21. Pamiętaj, że nie ma „inteligentnych” leków przeciwbólowych. Żaden nie działa tylko w jednym miejscu.
(dr nauk med. Maciej Hiligier)
Dotykbolu 